Đào tạo đại học ở Việt Nam, biết chưa tốt mà không làm gì được

PV: Thưa Giáo sư, vừa qua Đại học Fulbright (một mô hình trường đại học Mỹ tại Việt Nam) sau khi được thành lập có đề cập tới khái niệm giáo dục khai phóng, đại học khai phóng và họ cho rằng sẽ đi tiên phong về đại học khai phóng. Vậy, khái niệm giáo dục khai phóng hiểu như thế nào cho đúng và đã có từ bao giờ?

GS. TSKH Lâm Quang Thiệp: Ở giai đầu của đổi mới giáo dục đại học, chúng tôi chủ trương thay đổi hệ thống giáo dục đại học theo hướng; giáo dục đại học của Liên Xô cũ đào tạo con người với tư cách là một công cụ (đào tạo một kĩ sư thì đào tạo sâu, nhưng hiểu biết khác thì ít), nó khác với các trường phương tây (trường đào tạo đại học khác với trường đào tạo nghề ở chỗ đào tạo con người có tầm nhìn).

Trong kiến thức giáo dục đại học có hai phần, một phần gọi là giáo dục tổng quát, một phần là giáo dục nghề nghiệp.

Giáo dục nghề nghiệp là định hướng để đi làm nghề này, nghề kia nhưng phần giáo dục tổng quát đòi hỏi sinh viên nào cũng phải có (ví dụ người học kĩ sư cũng phải có hiểu biết về nhân văn, nghệ thuật, văn học; ngược lại những người theo kĩ sư cũng phải hiểu biết về khoa học công nghệ).

Những ý tưởng này là một trong những sắc thái của giáo dục khai phóng. Còn những người nói đại học là đào tạo nghề bậc cao là không đúng. 

Đại học khai phóng giúp con người những gì thưa giáo sư?

GS. TSKH Lâm Quang Thiệp: Sẽ hướng con người đến một tầm nhìn, có tâm hồn, tính nhân văn nhiều hơn. Nếu con người chỉ biết hoạt động nghề nghiệp (tầm nhìn hẹp) thì khai phóng là để con người thích ứng trong một xã hội. 

Quan niệm giáo dục khai phóng ở phương Đông và phương Tây có cách hiểu khác nhau như thế nào, thưa giáo sư?

GS. TSKH Lâm Quang Thiệp: Quan trọng nhất vẫn là xây dựng tư cách con người, hướng tới hiểu biết và mang tính nhân văn. 

Trên thế giới hiện tại có nhiều vấn đề, có nhiều biến động, một người có giáo dục thì họ phải có những quan niệm đúng đắn về những vấn đề đó. Có quan niệm đúng mới hướng dẫn xã hội có những cái nhìn đúng. 

Trong chương trình đại học ở Mỹ họ có phần giáo dục đại cương (giáo dục tổng quát), phần này không gắn với nghề nghiệp, ai học đại học cũng phải có phần này, ở Mỹ họ rất coi trọng. 



Ảnh : GS TSKH Lâm Quang Thiệp.

Nếu đúng bản chất của giáo dục khai phóng thì sẽ có tác dụng gì?

GS. TSKH Lâm Quang Thiệp: Có được điều này thì con người có thể thích nghi được với sự biến đổi xã hội, trở thành một con người chủ động. Nếu chúng ta cứ đào tạo sinh viên như một công cụ, như cái máy thì họ sẽ thành con người thụ động, nhưng khi có cái nền thì sẽ chủ động hơn, làm cho xã hội tốt hơn.

Nếu như vậy có phải là các trường đại học ở ta, giáo dục ở ta chưa tiệm cận được với khái niệm khai phóng, dẫn đế tình trạng thất nghiệp của sinh viên?

GS. TSKH Lâm Quang Thiệp: Cũng có một phần như vậy, đúng là đào tạo ở ta chưa tốt, thấy mà không làm tốt được, bởi có những yếu tố khác tác động tới. Ví dụ cho thành lập một trường đại học, vậy như thế nào là trường đại học, như thế nào mới được thành lập. 

Trong mấy năm qua chúng ta thành lập nhiều trường đại học, những người làm giáo dục đại học không hình dung, không quan niệm được giáo dục đại học là cái gì.

Chúng ta đào tạo sinh viên chỉ biết ra trường làm đúng nghề được học và không chủ động trong việc sẽ phải làm trái nghề, nhưng khi có cái nền “khai phóng” thì có thể thích nghi được, không tìm được việc mình học thì với khả năng tự học sẽ làm được việc khác.

Ở ta có thể vì một lợi ích trước mắt nên đào tạo rút ngắn thời gian, ra trường mà “chộp” được thời điểm nghề đó cần thì có việc còn không thì thất nghiệp. 

Cám ơn giáo sư về cuộc trao đổi.

(Nguồn : Báo điện tử giaoduc.net.vn)