"Bộ GD&ĐT phải đổi mới tư duy quản lý và cần phải làm ngay"

LTS: Mới đây, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam khẳng định tại Hội nghị quán triệt Nghị quyết Trung ương 8 và tổng kết năm học các trường đại học, cao đẳng: “Nếu muốn có một khâu đột phá thì trước hết cùng với đổi mới thi cử thì trước hết đột phá ở quản lý, đổi mới ngay tại Bộ GD&ĐT đầu tiên”. Để làm rõ hơn câu chuyê%3ḅn đổi mới giáo dục và đổi mới trong quản lý hê%3ḅ thống giáo dục, PV Báo Giáo dục Viê%3ḅt Nam đã có cuô%3ḅc trao đổi với TS Nguyễn Tiến Luâ%3ḅn – Chủ tịch HĐQT Trường ĐH Nguyễn Trãi.

PV: Thưa TS Nguyễn Tiến Luâ%3ḅn, ông có đồng tình với phát biểu của Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam là cần phải đô%3ḅt phá ở khâu quản lý, mà cụ thể là đổi mới ngay tại Bô%3ḅ GD&ĐT?

TS Nguyễn Tiến Luâ%3ḅn: Câu chuyê%3ḅn đổi mới giáo dục đã được nói rất nhiều từ khi đất nước hô%3ḅi nhâ%3ḅp WTO, nhưng tới giờ kết quả đạt được chưa đáng kể. Vì vâ%3ḅy, những người làm công tác giáo dục như chúng tôi rất cảm ơn Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đã nói trúng vấn đề cốt lõi của sự đổi mới, muốn thành công phải xuất phát từ chính Bô%3ḅ GD&ĐT.

TS Nguyễn Tiến Luâ%3ḅn - Chủ tịch HĐQT Trường ĐH Nguyễn Trãi.

Đầu thâ%3ḅp kỷ 90, tôi là là người đầu tiên được cấp phép đưa các em học sinh ra nước ngoài du học tự túc. Lúc đó có nhiều cơ quan chức năng đã hỏi tôi là đưa các em đi rồi thì có trở về không? Có bị tiêm nhiễm những luồng tư tưởng đô%3ḅc hại không? Rất nhiều rào cản được dựng lên, nhưng Chính phủ đã cho phép chúng tôi thử nghiê%3ḅm mô hình đó và kết quả đã đưa gần 20.000 du học sinh ra nước ngoài, và cả nước lúc nào cũng có khoảng 100.000 du học sinh đang theo học ở nước ngoài. Điều ấy cho thấy Chính phủ rất quyết tâm đổi mới giáo dục.

Tuy nhiên, phải nói thâ%3ḅt là xuống tới bô%3ḅ ngành, địa phương thì lại chưa được như vâ%3ḅy. Tôi đơn cử thí dụ về vấn đề tuyển sinh, chúng ta cứ loay hoay mãi chuyê%3ḅn thi ba chung hay bỏ ba chung, thế rồi dẫn tới chuyê%3ḅn luâ%3ḅt nói tự chủ giáo dục đại học, nhưng thực tế lại diễn ra kiểu khác, vì vẫn phải chờ đợi vào đề thi của bô%3ḅ, cái sàn của bô%3ḅ đề ra hàng năm, làm như vâ%3ḅy là vô hiệu hóa về luật, là rào cản cho sự đổi mới của tư duy quản lý.

Tôi nghĩ là Bô%3ḅ Giáo dục đã có nhiều nỗ lực, nhưng cần phải đổi mới hơn nữa, cụ thể là chuyển từ cơ chế quản lý có phần khô cứng như hiê%3ḅn nay sang cơ chế linh hoạt hơn, tức là cùng đồng hành với các trường, đặt niềm tin vào các trường nhiều hơn. Giá trị của mô%3ḅt ngôi trường là thương hiê%3ḅu. Ai đánh giá thương hiê%3ḅu ấy? Đó là cơ quan quản ý nhà nước, nhưng trên hết thì nó phải giành được sự tin tưởng, yêu mến của các em sinh viên và phụ huynh, đó mới là điều quan trọng nhất.

PV: Có chuyên gia đến từ Nhâ%3ḅt Bản đã nói rằng, người Viê%3ḅt Nam thông minh và cần cù, nhưng nền giáo dục cũ kỹ đã làm cho họ bị tụt lại với nền văn minh thế giới. Ông có bình luâ%3ḅn gì trước ý kiến này?

TS Nguyễn Tiến Luâ%3ḅn: Khi đánh giá thành công của bất kỳ ai, chúng ta đều thấy có mô%3ḅt đặc điểm nổi bâ%3ḅt là tư duy của họ đi trước so với số đông. Qua kinh nghiê%3ḅm của mình, tôi thấy có mô%3ḅt vấn đề là Chính phủ thì rất thông thoáng, nhưng các cơ quan bên dưới thì chưa được như vâ%3ḅy. Vấn đề nằm ở chỗ là các cơ quan quản lý muốn làm tốt, nhưng lại e dè, lo ngại mô%3ḅt điều gì đó, thành thử là không quản được thì cấm cho yên chuyê%3ḅn.

Chúng ta phải nhìn thẳng vào sự thâ%3ḅt là muốn phát triển thì buô%3ḅc phải đi theo con đường của các nước tiên tiến. Có thể đưa vào chương trình những môn bắt buô%3ḅc phải học để giữ gìn bản sắc dân tô%3ḅc Viê%3ḅt Nam, những môn cần học để giữ gìn đạo đức lối sống tốt đẹp của người Viê%3ḅt Nam, còn lại thì tốt nhất là học theo các nước tiên tiến, có như vâ%3ḅy thì mới sớm đổi mới và hô%3ḅi nhâ%3ḅp được.

TS Nguyễn Tiến Luâ%3ḅn nhâ%3ḅn định, các trường rất mong Bô%3ḅ Giáo dục làm tốt công tác hâ%3ḅu kiểm, đánh giá chất lượng đầu ra các trường đại học.

PV: Thời gian vừa rồi đã có quá nhiều trường thuô%3ḅc hê%3ḅ thống công lâ%3ḅp được nâng cấp từ trung cấp lên cao đẳng, từ cao đẳng lên đại học, mà có người đã ví von đó là “siêu nấm”. Ông có cho rằng, viê%3ḅc thành lâ%3ḅp quá nhiều trường Đại học, Cao đẳng như vâ%3ḅy sẽ góp phần tăng thêm gánh nặng cho ngân sách nhà nước, trong khi đó sinh viên tốt nghiê%3ḅp vẫn thất nghiê%3ḅp tràn lan?

TS Nguyễn Tiến Luâ%3ḅn: Ở ta tình trạng trường công lấn át trường tư trong tuyển sinh rất phổ biến, mà có nguồn cơn từ chính cơ quan quản lý, đấy là câu chuyê%3ḅn các bô%3ḅ cũng có trường đại học, cao đẳng, trung cấp… dùng tiền ngân sách đào tạo tràn lan, dẫn tới thất nghiê%3ḅp, đấy là vấn đề cần phải sớm chấm dứt.

Vừa rồi, các trường công lâ%3ḅp còn hạ điểm để vét thí sinh, dẫn tới khó khăn cho nhiều trường ngoài công lâ%3ḅp. Tại sao các em chọn trường công lâ%3ḅp? Bởi vì ở đó học phí thấp, do được nhà nước bao cấp. Nhưng khổ mô%3ḅt nỗi là bây giờ có vô khối các trường công lâ%3ḅp đào tạo rất hời hợt, đến nỗi sinh viên tốt nghiê%3ḅp rồi mà viết cái đơn tuyển dụng không ra gì, kỹ năng mềm không có, ngoại ngữ cũng không... vâ%3ḅy thì thất nghiê%3ḅp là đương nhiên.

Điều này dẫn tới hai vấn đề: Thứ nhất, nhà nước đang rất tốn kém vào khu vực các trường công lâ%3ḅp nhưng không thu lại được gì; Thứ hai viê%3ḅc ra đời quá nhiều trường công lâ%3ḅp còn làm “sa mạc hóa” các trường ngoài công lâ%3ḅp, tức là gián tiếp “bóp chết” các trường ngoài công lâ%3ḅp, đi ngược với chính sách xã hô%3ḅi hóa giáo dục mà Chính phủ đã đề ra trước đây.

Theo tôi, để chấm dứt tình trạng này, Chính phủ chỉ bao cấp cho mô%3ḅt số ngành nhất định: Đào tạo nguồn nhân lực cho hê%3ḅ thống chính trị, cho bô%3ḅ máy hành chính công; đào tạo những ngành đặc thù liên quan tới khoa học – công nghê%3ḅ cao, an sinh xã hô%3ḅi, nông nghiê%3ḅp, ngư nghiê%3ḅp, khai khoáng, kinh tế biển đảo… còn lại thì các em phải chấp nhâ%3ḅn trả mức học phí cao để theo học đại học, hoặc lựa chọn sang học nghề, tức là tạo ra mô%3ḅt sự công bằng giữa các trường công lâ%3ḅp và tư thục.

Chúng tôi bỏ tiền ra thành lâ%3ḅp trường, cho nên chắc chắn phải đào tạo tốt thì mới tồn tại được, phải gắn viê%3ḅc đào tạo với nhu cầu của các doanh nghiê%3ḅp, đổi mới hàng năm theo nhu cầu của thị trường. Tuy nhiên, vì trường công được ưu ái về cơ sở vâ%3ḅt chất, về tài chính, cho nên mức thu học phí thấp và hết thời hạn đào tạo là cấp bằng mà không cần lo lắng sản phẩm có bị ai đánh giá, kiểm duyê%3ḅt chất lượng không? Thế nên tôi cũng chẳng bất ngờ khi có giám đốc doanh nghiê%3ḅp nói với tôi rằng sinh viên bây giờ ra trường 10 em may ra thì sử dụng được 2.

Thực trạng hiê%3ḅn nay của nền giáo dục là đầu vào thì chặt, nhưng đầu ra rất dễ, thế nên hàng vạn sinh viên mới bị thất nghiê%3ḅp. Có lần GS Nguyễn Lân Dũng đã nói là tình trạng học ở ta là “cơm chấm cơm”, cho nên nhiều cử nhân tốt nghiê%3ḅp phải đi tiếp thị mì tôm. Bô%3ḅ có biết chuyê%3ḅn này không? Bô%3ḅ biết chứ, nhưng vì sao nhiều năm nay không ngăn chặn được?

Tôi nghĩ bây giờ điều các trường mong muốn nhất là Bô%3ḅ Giáo dục làm thật tốt công tác hâ%3ḅu kiểm, phải đánh giá được sinh viên tốt nghiê%3ḅp ở mỗi trường tỷ lê%3ḅ viê%3ḅc làm là bao nhiêu? Học lên là bao nhiêu? Sản phẩm đào tạo có bán ra được không? Là thị trường trong nước hay nước ngoài? Và bán giá nào?

Trân trọng cảm ơn ông!

Diê%3ḅu Linh (Thực hiê%3ḅn)